Hekla. Myndin er tekin árið 2004.

Hvað nema þenslumælar?

Spennubreytingar í jarðskorpunni valda breytingum á rúmmáli bergsins. Það eru þessar rúmmálsbreytingar sem þenslumælar nema í berginu sem þeir eru í. Mælarnir eru ekki aðeins næmir fyrir hægfara breytingum, sem geta numið mánuðum og árum. Svörun þeirra er jöfn upp í tíðni sem nemur 20 sveiflum á sekúndu. Þannig virka þeir einnig eins og jarðskjálftamælar að öðru leyti en því að þeir nema ekki hreina skerhreyfingu (eins og í s-jarðskjálftabylgjum) þar sem henni fylgir ekki rúmmálsbreyting.

Mælingar frá Skálholti

Mynd 2: Mælingar í Skálholti í apríl 1993. Þetta er dæmigerður mánuður og þenslubreytingar eru að mestu jarðföll og vegna loftþrýstingsbreytinga. Efsti ferillinn sýnir loftþrýstingsbreytingar í millibörum. Hinir ferlarnir sýna þenslubreytingar. Einingar eru nanóstrein og samþjöppun bergs við mæli er jákvæð breyting, þ.e. upp á línuritunum. Efsti ferill þenslumælinganna sýnir frumgögn þar sem glögglega má sjá dægursveiflu jarðfallanna. Þá er ferill þar sem jarðföll hafa verið hreinsuð burt. Þar má sjá skýra svörun jarðar við loftþrýstingsbreytingum. Á neðsta ferli hafa áhrif loftþrýstingsbreytinga að mestu verið fjarlægð. Sjá má að í mánuðinum eru breytingar, einkum í síðustu viku hans, sem ekki virðast vera vegna ytri afla.

Dæmi um jarðföll og loftþrýstingsáhrif má sjá á myndinni hér að ofan. Breytingar fyrir og samfara eldgosum í Heklu hafa gefið miklar upplýsingar um eðli gosa þar og skiptir miklu máli að mælingarnar eru samfelldar (sjá fróðleik um eldgos í Heklu 2000). Einnig hafa mælst breytingar sem verða þegar spenna losnar úr læðingi í jarðskjálftum og hafa þær mælingar haft gildi varðandi brotlausnir jarðskjálfta og önnur atriði eins og svörun vatnsleiðandi jarðlaga. Hins vegar hafa ótvíræðir forboðar jarðskjálfta ekki mælst.